Αν είναι βέβαιο ότι δεν υπάρχει μία ερμηνεία αλλά πολλές ερμηνείες για το Brexit, άλλο τόσο είναι βέβαιο ότι η πολιτική δεν είναι υπόθεση του ορθού λόγου και η εκλογική συμπεριφορά δεν είναι αποτέλεσμα των κριτηρίων που τον θεμελιώνουν και τον ορίζουν.
Αυτό που ονομάζουμε ΕΕ, έτσι όπως κατέληξε, δηλαδή η υπόθεση που ξεκίνησε μετά το 1950, είναι ένα πρωτόγνωρο και πρωτοποριακό ιστορικό εγχείρημα και εν εξελίξει πείραμα. Ειρήνη. Σχετική ευμάρεια. Δυνατότητες δημοκρατικής έκφρασης. Πολιτική σύγκρουση. Κίνηση. Αλλαγή. Αναζήτηση. Σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, τον υπαρκτό κόσμο, και όχι τον κόσμο των επιθυμιών ή της φαντασίας μας, η Ευρώπη είναι ένας χώρος δικαιωμάτων και ελευθερίας.
Μέσα σε αυτόν τον κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά σχετικά ενοποιημένο κόσμο οι άνθρωποι που ζουν, εργάζονται, δημιουργούν και ονειρεύονται σε αυτόν εσωτερίκευσαν ως αυτονόητη κατάσταση το επίτευγμα της επιλογής της Ενωσης, αυτής της Ενωσης.
Με αυτό ως δεδομένο συστατικό στοιχείο της κοινωνικής και πολιτικής αυτής ενότητας, αναπτύχθηκαν και θα αναπτύσσονται οι συγκρούσεις εντός της. Ολες οι συγκρούσεις.
Δεν πρέπει να μας παγιδεύει η επικαιρότητα. Τα μεγάλα γεγονότα γράφουν ιστορία αλλά καμιά φορά η ιστορία γράφεται και πέραν των μεγάλων γεγονότων.
Οι δύο πρόσφατες πολιτικές αναμετρήσεις, το δημοψήφισμα στη Μεγάλη Βρετανία και οι εκλογές στην Ισπανία, θα μπορούσαν να αναγνωστούν ως ενδοσυγκρούσεις.
Ως ενδοσύγκρουση, προκειμένου κατά τη γνώμη μου να κατανοηθεί σε ιστορικό βάθος καθεμία από τις δύο αναμετρήσεις, πρέπει να προσεγγίσουμε το ζήτημα.
Οσο και αν η δημοψηφισματική ψήφος, που έχει ένα περιθώριο να εκφραστεί η λαϊκή φαντασία πέραν του τρέχοντος χρόνου, μπορεί να επικριθεί, δεν αλλάζει το δεδομένο ότι εμπεριέχει τη βαρύτητα της λαϊκής έκφρασης. Και συνεπώς, και για τη Βρετανία και για την Ευρώπη, αποτελεί τομή στον χρόνο. Πλην στον κοινό χρόνο, φρονώ. Αν ισχύει αυτό, γίνονται ευκολότερα κατανοητές οι μεταδημοψηφισματικές αντιδράσεις «φίλων» και «εχθρών» της Ευρώπης, που με κάποιον τρόπο ανακεφαλαιώνουν το γεγονός, σε έναν προσανατολισμό που καταλήγει να τοποθετεί τη σύγκρουση στο επίπεδο της ενδοσύγκρουσης. Υστερα από μια εκλογική αναμέτρηση, με το αποτέλεσμα πάντα δεδομένο, το νόημά του εγγραφόμενο στην ιστορική συνέχεια αναπλάθεται και παύει να υπάρχει ως αυτόνομο ποσοστό. Καθώς εγγράφεται στη συνολική κοινωνική δυναμική σε εξέλιξη.
Στον αντίποδα η Ισπανία. Εδώ, η δοκιμασία της χώρας – πέρα από τα φληναφήματα των γνωστών εγχώριων αντιμνημονιακών – γίνεται πηγή επανεκτίμησης και ανάμεσα στην περαιτέρω σύγκρουση με την Ευρώπη, που θα ήταν οι Podemos, ή στην υποστήριξη ενός παλαιού καθεστώτος, που συνοδεύεται με την έντονα φιλοευρωπαϊκή διάσταση, ο ισπανικός λαός επιλέγει τη δεύτερη.
Οι ενδοσυγκρούσεις ορίζουν την ΕΕ. Από τη διαπραγμάτευση για μια απλή επιδότηση και τη σύγκρουση για τα εργασιακά, μέχρι τα μείζονα θέματα της συμμετοχής ή της αποχώρησης, της διάλυσης ή της ενότητας.
Η εκτίμησή μου είναι ότι αναπλάθοντας την ιστορική δυναμική αυτό που ονομάζουμε Ευρώπη έχει πολλά στοιχεία αντοχής, που είναι πέραν των πρωτοσέλιδων και της επικαιρότητας.
