Οι Έλληνες αντιμετώπισαν συνδυασμένα τη μείωση εισοδημάτων, το βάρος των φόρων, το βάθος της ύφεσης και πλήθος αλλαγών στη λειτουργία του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της οικονομίας. Και όλα αυτά χωρίς επαρκή τραπεζική χρηματοδότηση ή άλλη βοήθεια, κατά βάση με ίδιες δυνάμεις και με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις συναλλαγές, τις θέσεις εργασίας και εν γένει την παραγωγή και τη δημιουργία.
Μπορεί να πει κανείς ότι ο ελληνικός λαός τα είδε όλα το 2013. Και δικαίως οι περισσότεροι δεν θα θέλουν καν να το θυμούνται.
Ωστόσο, αν διεισδύσει κανείς σε βάθος, θα διαπιστώσει ότι εν μέσω τόσων και τόσων θλιβερών συνεπειών επήλθε στη χώρα αλλαγή μοναδική, τόσο στο επίπεδο των θεμελιωδών μεγεθών της οικονομίας όσο και στο επίπεδο των ιδεών και των αντιλήψεων, της κουλτούρας, δηλαδή, του ελληνικού λαού.
Τα δημόσια οικονομικά επανήλθαν σε σχετική ισορροπία, η λειτουργία του κράτους μπορεί να υποστηριχθεί χωρίς δανεικά. Επιπλέον το ισοζύγιο των εξωτερικών συναλλαγών είναι πλεονασματικό και έτσι η χώρα μπορεί να ζήσει με όσα βγάζει. Συνδυαζόμενες οι δύο εξελίξεις διαμορφώνουν τις συνθήκες για την επανάκτηση της χαμένης ανεξαρτησίας της χώρας. Κακά τα ψέματα, η Ελλάδα απέδειξε σε όλον τον κόσμο – με τις θυσίες των πολιτών της πάντα – ότι θέλει και μπορεί να μείνει στον πυρήνα των προηγμένων χωρών του πλανήτη.
Η μεγάλη, όμως, θεμελιώδης αλλαγή σημειώθηκε στο πεδίο των ιδεών, στη ζώνη των συνειδήσεων, στην κουλτούρα των πολιτών. Το 2013 στην Ελλάδα ξεθεμελιώθηκε η έννοια του πελατειακού διεφθαρμένου κράτους, που κλέβει, μοιράζει και καθιστά τους πάντες συνενόχους.
Δεν υπάρχει πια κανείς σε αυτή τη χώρα που να στηρίζει την τύχη και την πρόοδό του σε ένα τέτοιο κράτος.
Όλοι έχουμε πεισθεί πια ότι το κράτος για χρόνια δεν θα έχει και δεν θα μπορεί. Και η απαίτηση των πάντων δεν θα είναι οι διορισμοί και οι παροχές αλλά αξιόπιστα και διακεκριμένα δημόσια αγαθά.
Η συνειδητοποίηση αυτής της αρχής ήδη κινητοποιεί τις πιο δυναμικές ομάδες του πληθυσμού σε όλη τη χώρα.
Μαζί με την υιοθέτηση ενός υποδείγματος λιτής και όχι σπάταλης αλλά δημιουργικής και παραγωγικής ζωής, συνιστούν ίσως τη θεμελιωδέστερη των αλλαγών που επήλθαν στον καιρό της μεγάλης οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης.
Και είναι αυτή που στηρίζει και αναγεννά τις ελπίδες για καλύτερες ημέρες στο επερχόμενο 2014.
