Οι άνθρωποι γεννιούνται και παραμένουν ελεύθεροι, με ίσα δικαιώματα…
(Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, Αύγουστος , 1798)
Υπάρχουν εποχές που τα γεγονότα ψιθυρίζουν. Τη χαμηλή φωνή τους καλύπτει η θορυβώδης βουή της εξουσίας. Δίπλα στη βιωμένη πραγματικότητα η κυρίαρχη εικόνα παρουσιάζεται ως ουσία και το διακηρυγμένο μέρος της ζωής αντιστρατεύεται τις πραγματικές συνθήκες, τόσο, που τις παραποιεί, ώστε να κατανοηθούν, αυθόρμητα και αυτόματα, ως η μόνη νοούμενη κατάσταση.
Τόσες δεκαετίες μετά το 1974, τόσες εκλογικές αναμετρήσεις, αντιπαραθέσεις για σημαντικά αλλά και λιγότερο σημαντικά ζητήματα, τόσες ακραίες συγκρούσεις, τόσες ανακατατάξεις, τόσες απόπειρες αλλαγής προτύπου, ένα βαθύ και αμετάλλακτο στοιχείο χαρακτηρίζει το λεγόμενο πολιτικό μας σύστημα: η δραματική παράσταση έχει συγκεκριμένες πολιτικές οικογένειες πάνω στη σκηνή. Με σύντομα μόνο διαλλείματα υποχώρησης. Αν η διαπίστωση ότι ο χρόνος φέρνει μεταβολές ισχύει, η ελληνική περίπτωση μπορεί βάσιμα να χρησιμοποιείται για τη σχετικότητα αυτού του συμπεράσματος.
Πρόκειται για μια σύγχρονη εκδοχή φεουδαρχικότητας. Στις καθυστερημένες κοινωνίες η εξουσία αντλεί τη δύναμή της και τη δικαίωσή της από σύμβολα, πεποιθήσεις και αντιλήψεις που έρχονται από το παρελθόν, τρέφονται από τις μνήμες του και συντηρούν τον εαυτό τους, στηρίζοντας τους εκφραστές μιας παλαιάς κυριαρχίας, που σταθερά εργάσθηκε και εργάζεται να αποτρέψει την αλλαγή της.
Αυτή η παλαιά κυριαρχία, όπως στη δυτική φεουδαρχία, συντηρείται από το δέος – (συν)αίσθημα αυτοπεριστολής και φόβου – που εκεί που δεν έχει καταλυτικά καταρριφθεί η «ιδεολογική» βάση του και δεν έχει βαθειά κοπεί η ρίζα του, αυτό την τροφοδοτεί, προσηλωμένα και αξιοθαύμαστα. Η εξουσία είναι πρώτα δέος και μετά καταναγκασμός και βία.
Στη δυτική φεουδαρχία, στη σκιά του καμπαναριού θα αναπτυχθεί όσο πουθενά αλλού αυτή η κυριαρχική και εκμεταλλευτική σχέση. Στη χώρα μας, εκσυγχρονισμένα, έλαβε άλλες μορφές, μέσα από την εξυπηρέτηση, την παροχή, την προστασία, τον φορμαλισμό των κανόνων, την επιφανειακότητα των διαδικασιών, τη διαχείριση των αναγκών ως ανταπόδοση και όχι ως πολιτικό αποτέλεσμα της κοινωνικής διεκδίκησης και σύγκρουσης.
Το κομματικό σύστημα έλαβε, κατά κύριο λόγο, στο χρόνο μια τροπή αντίστοιχη με την φεουδαρχικού τύπου υπόσταση της «πολιτικής» αυτής λειτουργίας. Αυτονόητη διαδοχή, προνόμια κληρονομικότητας, γενικευμένη αναγνώριση των πρωτείων, προβάδισμα στη δημόσια παρουσία, άρνηση κάθε εκδοχής και θεσμικά κατοχυρωμένης εσωκομματικής αμφισβήτησης της τρέχουσας ηγεσίας, επίδειξη δύναμης επί των πολιτικά αδυνάτων, εμπόδια ανυπέρβλητα στην εσωτερική πολιτική κινητικότητα, συνθήκες «εγγυημένης» διάρκειας μιας εξουσίας, που έχει εσωτερικεύσει τη γνώση, ότι το δέος αποτελεί το ύστατο καταφύγιο και όπλο του.
Μέσα σε αυτό το ψυχολογικό πλέγμα της φεουδαρχικότητας, η ωρίμανση καθυστερεί και ο πολιτικός αυτοπροσδιορισμός, ως αίτημα και ως πράξη, κινείται αργά και ενεργεί δειλά. Θα δούμε αν ο ψίθυρος των γεγονότων δυναμώσει. Η υποψηφιότητα, η ενδεχόμενη ή η ήδη ισχύουσα, του κ. Γιώργου Παπανδρέου για την προεδρία του ΚΙΝΑΛ, θα θέσει σε δοκιμασία διάψευσης ή μερικής επιβεβαίωσης αυτό το σημείωμα.
Πρώτη δημοσίευση: 24/10/2021, Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ
