Η διαδικασία εκλογής νέου ηγέτη στο ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ, που ολοκληρώνεται σήμερα, έφερε με ένταση στην πρώτη γραμμή τη συζήτηση για το παρόν και το μέλλον ενός κόμματος, που από μεγάλο έγινε μικρό. Και μαζί φέρνει την ανάγκη μιας συζήτησης για τα κόμματα στην Ελλάδα σήμερα, τη φύση τους , το ρόλο τους και τον τρόπο της συμμετοχής τους ή την μορφή της απουσίας τους, σε αυτό που προσχηματικά ονομάζουμε δημοκρατική ζωή.
Όλες αυτές τις δεκαετίες έγινε αποδεκτή η πιο συμβατική αντίληψη για τα κόμματα. Ομάδα ανθρώπων – λέει – που, συνδεόμενοι πολιτικά και οργανωτικά γύρω από έναν άξονα κεντρικών επιλογών, στόχο έχουν την κατάληψη και διατήρηση της εξουσίας. Ποτέ τα εγχειρίδια δεν συνετέλεσαν στην κατανόηση. Εδώ τα εγχειρίδια πολιτικής επιστήμης, που επαναλαμβάνουν απλοϊκά τα ψευδή και τετριμμένα, αποτρέπουν σταθερά την αναζήτηση της πραγματικής φύσης των κομμάτων στην πατρίδα μας.
Ένα πολιτικό κόμμα – το έχω και με άλλη αφορμή επισημάνει εδώ – είναι ένας επεξεργαστής νοήματος. Δεν πρόκειται για επίκληση ενός ιδεατού τύπου, αλλά για την πραγματική πολιτική φύση κάθε υπαρκτού και ζωντανού κόμματος, όπως το συναντάμε στην ιστορία, σε στιγμές αναζήτησης, κίνησης και μεταβολής. Χωρίς την διαρκή, κριτική και παιδευτική επεξεργασία των συνθηκών μια εποχής, των συστατικών της, της έσω υπόστασής της, των οικονομικών και κοινωνικών δεδομένων που τη συγκροτούν, ούτε πολιτική δράση αλλαγής νοείται, ούτε σχέδιο πολιτικό με νόημα, σε κοινωνία με την κοινωνία μπορεί να υπάρξει.
Στη χώρα μας τα κόμματα, πέρα από στιγμές θριάμβου, που χρησίμευσαν στην κάλυψη με μαεστρία και εξαπατητική διάθεση του κενού νοήματος που τα συνόδευε, περιορίστηκαν σε οργανώσεις προσαρμοσμένες στις εκλογικές ανάγκες και τις προεκλογικές απαιτήσεις. Αναδιπλώθηκαν σε μηχανισμούς εξουσίας, με πρώτο μέλημα την αυτοσυντήρηση και την αναπαραγωγή τους. Το τελευταίο εύκολα εξασφαλίστηκε, αφού η φεουδαρχικότητα των σχέσεων και η αντοχή της κληρονομημένης εξουσίας δεν άφησε περιθώρια άλλης, ουσιαστικά πολιτικής, εξέλιξης.
Ήδη, η απουσία εσωκομματικής δημοκρατίας είναι ένα αρνητικό «κεκτημένο», υπέρ του «αρχηγού», γενικά αποδεκτό. Η σιωπή έχει κερδίσει. Η γνώμη απειλεί τον πιθανό τολμηρό εκφραστή της. Μάταια, τόσους μήνες μετά το 2019, θα περίμενε κανείς μια δημόσια θέση από έναν βουλευτή του κυβερνώντος κόμματος, που θα κόμιζε κάτι νέο και άλλο από την κρατούσα άποψη, θα έθετε δημόσια ένα θέμα προς συζήτηση, θα διατύπωνε μια διαλεκτική διαφωνία, θα ασκούσε κριτική σε μια κυβερνητική αστοχία.
Αυτή η κυριαρχία της εσωκομματικής σιωπής γίνεται συντελεστής της τρέχουσας πολιτικής στασιμότητας, που τα κόμματα θα έπρεπε από τη φύση τους να εχθρεύονται. Η νέα ηγεσία του ΠΑΣΟΚ θα βρεθεί αντιμέτωπη με αυτήν την γενικευμένη, με βαρύτητα φυσικού νόμου, στασιμότητα.
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 12/12/2021
