Δεν είναι η μεγάλη άνοδος του ΑΕΠ από το 1974 ως το 2009, η ένταξη στην ΕΟΚ, το γεγονός ότι η χώρα απήλαυσε πρωτοφανείς για την ιστορία της συνθήκες δημοκρατίας, ότι έληξε ο αποκλεισμός που δημιουργήθηκε μετά τον Εμφύλιο για ένα σημαντικό τμήμα των πολιτών, ότι δημιουργήθηκε μια ευρεία μεσαία τάξη, ότι υπήρξε μεγάλη κοινωνική κινητικότητα, ότι δημιουργήθηκε ένα στοιχειώδες κράτος κοινωνικής πρόνοιας.
Σε πρώτο πλάνο, όπως είναι φυσικό, βρίσκονται οι παθογένειες του μεταπολιτευτικού συστήματος και ο στρεβλός τρόπος με τον οποίο επιτεύχθηκαν πολλά από τα παραπάνω ή λειτούργησε το κράτος και το πολιτικό σύστημα, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στη χρεοκοπία.
Κατά συνέπεια, αυτό που κυριαρχεί σήμερα από την ιστορία του ΠΑΣΟΚ είναι η ταύτιση με το πελατειακό κράτος και τη διαχείριση της εξουσίας προς όφελος των «ημετέρων», οι λαμογιές, η επικράτηση των συντεχνιών, η κατασπατάληση των κοινοτικών πόρων, το αρνητικό κλίμα για έννοιες όπως επενδύσεις και κέρδος.
Το ΠΑΣΟΚ πρέπει να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα κατάματα, ξεκινώντας από τη δική του διαδρομή. Το κείμενο διακήρυξης ενόψει του 9ου συνεδρίου κάθε άλλο παρά αυτό κάνει. Aντί για εις βάθος ανάλυση των λαθών και των προβλημάτων το ΠΑΣΟΚ, «πετάει την μπάλα στην εξέδρα». Περνάει όλα τα ακανθώδη ζητήματα σε λίγες γραμμές και με γενικόλογους αφορισμούς.
«Η συνεχής βελτίωση και άνοδος του βιοτικού επιπέδου, τα σταδιακά αλλά αμετάκλητα κεκτημένα είχαν στην αρχή μια ριζοσπαστική αθωότητα, πίσω από την οποία δυστυχώς ήρθαν και κρύφτηκαν καθ’ οδόν υπερβολές, λάθη, ατοπήματα, ενοχές, αντιφάσεις, νέα προνόμια… Ο πραγματισμός της κυβερνητικής προοπτικής και της κυβερνητικής ευθύνης είχε πολλά θετικά, αλλά ακολούθησαν οι βαριές ασθένειες του κυβερνητισμού, η μείωση της ριζοσπαστικής έντασης και η κάμψη της ανατρεπτικής διάθεσης [….] Η διαχείριση της εξουσίας αποδείχτηκε μια υπόθεση εξαιρετικά απαιτητική ηθικά για το στελεχιακό δυναμικό της παράταξης».
Σε αυτές τις λίγες προτάσεις αποτυπώνεται η κριτική για το παρελθόν του κόμματος. Θα περίμενε κάποιος ουσιαστική ανάλυση για τη διακυβέρνηση του Ανδ. Παπανδρέου, για την κυβερνητική θητεία του Κ. Σημίτη, για την ταραχώδη διετία από το 2009 ως το 2011, που έφερε το κόμμα στα ποσοστά του 1974.
Μια ουσιαστική συζήτηση για το παρελθόν δεν θα είχε ιστορικό χαρακτήρα, αλλά πιθανώς θα βοηθούσε το ΠΑΣΟΚ (γιατί δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι παίρνει πια από βοήθεια) στην προσπάθεια να ανακάμψει. Οι αντιπαραθέσεις γύρω από αυτά τα θέματα θα ήταν περισσότερο χρήσιμες από τους καβγάδες για την εκλογή των συνέδρων.
Πριν από το 2009, σχεδόν όλοι στο ΠΑΣΟΚ δήλωναν περήφανοι για την ιστορία τους ή τουλάχιστον για μια συγκεκριμένη περίοδό της (άλλοι του Ανδ. Παπανδρέου, άλλοι του Κ. Σημίτη). Σήμερα, «ακόμη και το παρελθόν δεν είναι πια αυτό που ήταν κάποτε».
