Εφημερίδα, ΤΟ ΒΗΜΑ, 14/04/2019
Η ιδεολογική ματιά στον κόσμο δεν γνωρίζει μέτρο δικαιοσύνης. Όλα τελούν υπό το κριτήριο του δικού της μέτρου. Ο κόσμος μικραίνει ή μεγαλώνει κατά την ιδεολογική επιταγή, φωτίζεται ή σκοτεινιάζει, ανοίγει ή κλείνει. Όλα είναι ρευστά. Ψέμα και αλήθεια. Ένοχοι και αθώοι. Μόνο η ιδεολογία διατηρεί σταθερό και απαρασάλευτο τον εαυτό της. Ως ανεξάντλητο συμπλήρωμα δικαίωσης. Λόγων και πράξεων.
Οι κυβερνητικοί μας έχουν δώσει όλα αυτά τα χρόνια δείγματα αυτής της συνακόλουθης πρακτικής. Σε όλη τη διαδρομή τους στην εξουσία, ολοκληρώνοντας τον πραγματικό πολιτικό εαυτό τους, αυτοκαθαγιάζονται και καθαγιάζουν.
Από τη ρομφαία του ηθικού πλεονεκτήματος, μέχρι το ρόλο του υπέρτατου κριτή ζώντων και νεκρών, αθώων και ενόχων, διεκδικούν μια ιδιαίτερη θέση στα δημόσια πράγματα. Τους ανήκει- λέει- δικαιωματικά η τελευταία λέξη. Για όλα.
Τώρα που εξαντλήθηκε ο ρόλος του προδότη στην πολιτική σύγκρουση και κάθε προσπάθεια μετάπλασής του σε υψηλότερες προπαγανδιστικές κατασκευές αποδεικνύεται ατελέσφορη, βρίσκει την τιμητική του ο ρόλος του υπόπτου.
Η υπόθεση Novartis, που έχει μεγάλο ενδιαφέρον η εξέλιξή της, είναι μια καλή ευκαιρία να ανακινήσει και να ανακινηθεί το σκοτεινό αυτό στερεότυπο.
Συνδεόμενο με την αρχέγονη μορφή του διωκτέου ξένου, του εσωτερικού εχθρού και του προδότη, ο ύποπτος αναμοχλεύει το ένστικτο θανάτου, το φθόνο, και τελεί υπό θανάσιμη παρατήρηση, κριτική και πιθανή καταδίκη.
Κάθε ιδεολογία ολοκληρωτικής σύλληψης συνυφάνθηκε με την έννοια του υπόπτου. Ύποπτοι παντού. Υπάρχουν ή μπορεί να υπάρξουν. Αυτός είναι ο ιστορικός αντίλαλος κάθε ιδεολογίας καταστολής. Ύποπτοι παντού.
Ο αντίλαλος αυτός δεν αναφέρεται σε ένα άτομο. Δεν ενδιαφέρει τόσο η προσωποποίησή του, όσο η καθολική απειλή που εμπεριέχει. Η κατηγορία του υπόπτου δεν πλανάται εναντίον του ενός. Απευθύνεται σε όλη την κοινωνία.
Υπάρχει στην ιστορία ένα κορυφαίο σχετικό παράδειγμα ύψιστης πολιτικής παιδαγωγικής. Θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία. Το έχω σημειώσει και πάλι σε αυτές τις σελίδες. Και ποτέ δεν θα έπρεπε, ως παράδειγμα, να το προσπερνάμε.
Ο Νόμος περί υπόπτων της Γαλλικής Επανάστασης. Ο «πιο αιματηρός νόμος της ιστορίας». Ο Νόμος της 22ας Πρεριάλ (Ιούνιος 1794). Η τριανδρία Ροβεσπιέρος, Κουτόν, Σαιν - Ζυστ είναι οι εμπνευστές. Η θανάτωση των αντιπάλων δεν προϋποθέτει κατηγορία. Δεν έχουν δικαίωμα υπεράσπισης. Ούτε απολογίας. Το «ύποπτος» αρκεί. Στην προσωρινή ορμή της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας, ο Νόμος της 22ας Πρεριάλ έγινε πολλαπλασιαστής και όργανο θανάτου. Είναι γνωστή η τύχη των εμπνευστών του.
Ο αντίλαλος «ύποπτοι παντού» είναι η φωνή της καθυστέρησης, που μέσα από τον βίαιο τραυλισμό της, απειλεί τη συγκροτημένη, ως Δικαιοσύνη, γλώσσα της Δημοκρατίας.
Ιστοσελίδα, www.athensvoice.gr, 06/04/2019
Μέσα στη μυθοπλασία της εποχής η κατασκευή του «ηθικού πλεονεκτήματος» διεκδίκησε τον δικό της άμβωνα.
Κάθε τόσο, με κάποια ευκαιρία, επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση η γνωστή αυτάρεσκη αναφορά του ΣΥΡΙΖΑ, το «ηθικό πλεονέκτημα». Μετά και την «υπόθεση Πετσίτη», αλλά και άλλες, οι σκουριασμένες αυτές δύο λέξεις ζητούν την προσοχή μας. Το «ηθικό πλεονέκτημα» είναι μια από τις πιο φωταγωγημένες πλευρές του κυβερνητικού ψεύδους. Το κραδαίνουν οι κυβερνητικοί κάθε φορά , σαν θανατηφόρα σπάθη εναντίον των βρωτών αντιπάλων τους.
Τρείς παρατηρήσεις.
1η παρατήρηση: Δεν υπάρχει και δεν μπορεί να νοηθεί «ηθικό πλεονέκτημα» για κόμματα, ομάδες ανθρώπων ή συγκεκριμένες κοινότητες. Η ηθική , ως στάση και ως συμπεριφορά, δεν έχει ποτέ συλλογικό χαρακτήρα. Συνδέεται πάντοτε με ένα άτομο, ένα πρόσωπο. Πηγάζει από μια ατομική συνείδηση και δια μιας ενεργούσας ατομικότητας γίνεται μέρος του κοινωνικού γίγνεσθαι. Αυτή σηκώνει το βάρος της πράξης, αυτή μόνο έχει και την ευθύνη.
2η παρατήρηση: Η επαναλαμβανόμενη, μηχανική επαναφορά από ένα κόμμα του «ηθικού πλεονεκτήματος» είναι μια διεκδίκηση υπεροχής. Κάτι σαν ιδεολογία υπεροχής, που δικαιώνει τις πράξεις, όλες τις πράξεις, όλων των μελών του κόμματος,, πέρα από το πραγματικό περιεχόμενό τους. Μια ιδεολογία υπεροχής που τοποθετεί τους άλλους σε υποδεέστερη θέση, τους καθιστά ύποπτους και εύκολα μεμπτούς και καταδικαστέους. Το «ηθικό πλεονέκτημα» είναι ο λόγος του πολιτικού άμβωνα, που αναγορεύει τον εαυτό του σε κριτή ζώντων και νεκρών. Εξαιρώντας πάντοτε τον ίδιο και θεωρώντας πάντα δικαιωμένες όλες τις πράξεις του , ακόμη και αυτές που δεν έχουν προλάβει να υπάρξουν. Πρόκειται για αλαζονεία και αυθάδεια. Και ως τέτοια στον πυρήνα της αντιδημοκρατική.
3η παρατήρηση: Η κατασκευή του «ηθικού πλεονεκτήματος» αναιρεί ευθέως τον εαυτό της. Δεν υπάρχει πιο ανήθικη πράξη από το να επικαλείται κανείς από τον άμβωνά του την ηθική του δήθεν υπεροχή και αυτό ως επιχείρημα επιβολής επί των άλλων. Η ίδια η επίκληση της ηθικής ανωτερότητας είναι και η κατάργησή της.
Το «ηθικό πλεονέκτημα» είναι το έσχατο καταφύγιο των ανήθικων.
Εφημερίδα, ΤΟ ΒΗΜΑ, 31/03/2019
Δειλά - δειλά εγκαθίσταται το πνεύμα των εκλογών. Η πρώτη πολιτική και πολυμέτωπη αναμέτρηση από την εκλογή του Σεπτεμβρίου του 2015 είναι μπροστά μας.
Γεννά μια αγωνία αυτό στους κυβερνητικούς. Λογικό. Αυτοί οι διεκδικητές του αιώνιου χρόνου και επίδοξοι εκφραστές του πνεύματος της Ιστορίας, θα υποχρεωθούν να τεθούν στην κρίση του λαού, του «χύδην όχλου» θα έλεγαν εάν είχαν το θάρρος, όπως απαιτούν οι κανόνες της αστικής δημοκρατίας. Αυτό ακριβώς εννοούσαν όταν έλεγαν, θρηνώντας, ότι «πήραμε την κυβέρνηση, δεν πήραμε την εξουσία». Την απειλή της λαϊκής κρίσης είχαν στη σκέψη τους, η απειλή του επερχόμενου τέλους της θητείας τους τρόμαζε.
Το πνεύμα των εκλογών σκοτώνει το πνεύμα της Ιστορίας. Σχετικότητα, πολλαπλότητα επιλογών, αντιπαλότητα κομμάτων και υποψηφίων, λίστες και ακόμη λίστες. Από τη φύση τους οι εκλογές αμφισβητούν την ομοιομορφία, προσθέτουν ποικιλία και πολλαπλασιάζουν την κινητικότητα.
Μετά από τέσσερα και πλέον χρόνια αδιατάρακτης εξουσίας του ΣΥΡΙΖΑ, φτάνει η ώρα του απεγκλωβισμού του κοινωνικού σώματος από την πολιτική παγίδα, που με επιμέλεια, περισσή πανουργία και αποτελεσματικότητα έστησε το κυβερνών κόμμα.
Πρέπει να το επαναλαμβάνουμε, όσο κουραστικό και αν αυτό καμιά φορά είναι. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιχείρησε έναν εγκλωβισμό της σκέψης των ανθρώπων, αξιοποιώντας τις συνθήκες της κρίσης και παραποιώντας συστηματικά τις συνθήκες της ζωής τους.
Σε ένα εύκολο πεδίο σύγκρουσης, ουσιαστικά χωρίς αντίπαλο, πέτυχε να επιβάλλει ένα ερμηνευτικό σχήμα, κατασκευάζοντας έναν ψευδή κόσμο. Πλησιάζει το τέλος αυτής της πλάνης. Οι πολυμέτωπες αναμετρήσεις που έχουμε μπροστά μας, με κορυφαία τις βουλευτικές εκλογές, όταν αυτές γίνουν, θα αποτελέσουν το πρώτο βήμα απεγκλωβισμού της σκέψης των ανθρώπων από την παγίδα του παραπλανητικού ερμηνευτικού σχήματος. Ήδη αυτό συντελείται. Καταλυτικά θα γίνει αριθμός στην κάλπη.
Ήδη ακούμε δίπλα μας να μαραίνεται και να πεθαίνει η γοητεία της απλούστευσης. Σφαδάζει χτυπημένη από τους ίδιους τους εμπνευστές της. Τα απλά και τα εύκολα, που υπηρέτησε η κατάχρηση των λέξεων, δεν υπάρχουν πλέον. Το παλαιό απέναντι στο νέο. Έλληνες και ξένοι. Εμείς και αυτοί. Το ερμηνευτικό οικοδόμημα έχει καταπέσει. Οι κυβερνητικοί εναγκαλίστηκαν το παλαιό, συμπορεύτηκαν αρμονικά με τους μέχρι πρότινος κατακριτέους ξένους, δεν μπορούν πια ούτε οι ίδιοι να ψελλίσουν τον αυτάρεσκο διχασμό του «εμείς ή αυτοί».
Τι κρίμα που δεν μπορούν οι κυβερνητικοί να επεκτείνουν στον απέραντο χρόνο την μάταιη φιλοδοξία τους.
Τι κρίμα που η πραγματική ζωή τους απογύμνωσε ως αυτό που είναι, ως μεταμφιεσμένους κυνικούς εξουσιαστές.
Ο απεγκλωβισμός θα σημάνει μια μικρή απαρχή απελευθέρωσης. Όσο και αν καθυστερεί η κριτική σκέψη, ακόμη και η ελάχιστη πνοή της είναι κινητήρια και ζωογόνος.
Οι κυβερνητικοί από τον Ιανουάριο του 2015 συμπύκνωσαν μια αλλοίωση. Πέρα από την ύβρι που αντιπροσώπευσαν, συμπύκνωσαν την βαθιά αλλοίωση μέρους του κοινωνικού σώματος και των εκλεγμένων εκφραστών του. Οι εκλογές σε κάθε κάλπη, μικρή ή μεγάλη, θα σαρώσουν τους εκφραστές. Και θα ανοίξουν μια πύλη, μια μικρή πύλη απεγκλωβισμού από τα στερεότυπα που τους ανέδειξαν, από την λαϊκή μυθοπλασία πους τους έθρεψε και την μέθοδο τους ψεύδους που τόσους γοήτευσε.
Δεν υπάρχει και άλλος δόμος. Μόνο η κάλπη.
Εφημερίδα, ΤΟ ΒΗΜΑ, 07/04/2019
Χιλιάδες υποψήφιοι, άνδρες και γυναίκες, σε όλη τη χώρα. Από την μικρή κοινότητα μέχρι τον ευρωπαϊκό ορίζοντα. Μια ενδιαφέρουσα κατάσταση. Πλούτος για την δημοκρατική λειτουργία. Η συμμετοχή είναι το ύδωρ που ποτίζει τις ρίζες της.
Η συμμετοχή είναι μια ευκαιρία λόγου. Και πρόσκληση λόγου. Λόγου, επικοινωνίας και διαλόγου.
Ας μου επιτρέψουν οι υποψήφιοι να θέσω υπόψη τους μια ιδέα. Να μελετήσουν το μικρό έργο «Περί ύψους».
Πρόκειται για μια σύντομη πραγματεία για το λόγο. Πρόκειται για μελέτη πάνω στο εκφραστικό μέσο του λόγου. Γραμμένο γύρω στο 1ο μ.Χ. αιώνα. Από άνθρωπο «με πάθος για τα μεγάλα πρότυπα του λόγου», όπως σημειώνει στην υπέροχη εισαγωγή του και ο μεταφραστής του έργου, Κώστας Χωρεάνθης (Εκδόσεις Αστρολάβος/Ευθύνη).
Δεν έχει σημασία εδώ μια συζήτηση για τον συγγραφέα του μοναδικού αυτού περί τον λόγο πονήματος. Ας δεχθούμε την εκδοχή του Ανώνυμου.
Ο Ανώνυμος λοιπόν αυτός μελετητής της τέχνης του λόγου, της εκφραστικής δύναμης και της ανύψωσης του ομιλούντος στο ανώτερο επίπεδο της βέλτιστης έκφρασης, μας μιλάει για τη δύναμη του λόγου. Μας καλεί σε μια μύηση στη δύναμη του λέγειν. Και ως καλός γνώστης των κλασικών έργων βγάζει τα συμπεράσματά του για την τέχνη που έχουν μέσα τους.
Είναι το έργο μια προτροπή να ανακαλύψει κανείς την ανυπέρβλητη γοητεία αυτού του λόγου. Μέσα από την ήδη κατακτηθείσα τέχνη. Όταν οι λέξεις μπουν στην κατάλληλη θέση αποκτούν μαγική δύναμη, μας λέει.
Θα ήταν χρήσιμο, νομίζω, για τους υποψηφίους, να ρίξουν μια ματιά στις σελίδες του, ή και να μελετήσουν ίσως ακόμη τις καρποφόρες σκέψεις του Ανώνυμου. Θα βρουν έναν οδηγό για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί το υψηλό στο λόγο. Το ωραίο, το ουσιαστικό, το πλήρες, το μουσικό, το πειστικό.
Θα βρουν εκεί ότι για την αποδοχή, την επιτυχία, την πειστικότητα του λόγου, ο συγγραφέας ή ο εκφωνητής θα πρέπει «να έχει ήθος και φρόνημα υψηλό και ευγενές».
Θα βρουν επίσης εκεί μια ισχυρή προτροπή να καταβάλλουν μεγάλη φροντίδα και να δείχνουν ιδιαίτερη επιμέλεια για την τέλεια έκφραση, επιλέγοντας και χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες λέξεις.
Προτείνω ένθερμα στους υποψηφίους να συναντηθούν με το «Περί ύψους», αυτόν τον εκλεπτυσμένο και υψηλό οδηγό για τον δημόσιο λόγο.
Το ζήτημα δεν είναι να συναγωνιστούν σε ένταση «το αστροπελέκι του Δημοσθένη», αλλά να πλουτίσουν τη δεξαμενή του λόγου που ποτίζει τις ρίζες της Δημοκρατίας.
Εφημερίδα, ΤΑ ΝΕΑ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ, 23/03/2019
Ήδη μιλάνε τα σημεία για τις εκλογές που έρχονται. Τις εκλογές για την Ευρωβουλή πρώτα. Και τις άλλες, τις αυτοδιοικητικές. Ασφαλώς η αναμέτρηση για την Ευρωβουλή είναι αυτή που κυρίως πολιτικά ενδιαφέρει, γιατί από αυτή την κάλπη θα εξαχθεί το μείζον πολιτικό συμπέρασμα. Αν δηλαδή οι κυβερνητικοί μπορούν να συνεχίσουν ή το εύρος και η ένταση της αποδοκιμασίας που θα βγει από την κάλπη, θα οδηγήσει σε βουλευτικές εκλογές αμέσως μετά.
Τα πράγματα σιγά – σιγά διευκρινίζονται και η κατάσταση για τους κυβερνητικούς έχει οριστικά κριθεί. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι δεύτερο κόμμα. Δεύτερο με διαφορά.
Όλα τα σημεία το επιβεβαιώνουν. Οι διαθέσιμες δημοσκοπήσεις πρώτα. Σταθερά τα δύο τελευταία χρόνια τα δεδομένα επιμένουν. Σταθερά στη 2η θέση οι κυβερνητικοί. Πέρα όμως από τους αριθμούς , που μας μιλάνε με τον τρόπο τους, η δυναμική της ήττας των κυβερνητικών έχει εγκατασταθεί στην κοινή γνώμη και δεν μπορεί κάτι εύκολα να το αλλάξει αυτό.
Δεν πρόκειται για την κυβερνητική φθορά απλώς, πρόκειται για την καθολική απογύμνωση της φύσης της, μέσα από τον λόγο, τις συμπεριφορές και τις αποφάσεις.
Στάθηκαν τυχεροί οι κυβερνητικοί. Μετά τις δύο αναμετρήσεις του 2015 ( μία στην πραγματικότητα ) δεν μεσολάβησαν ως σήμερα εκλογές. Δεν βρέθηκαν οι κυβερνητικοί μπροστά στην δοκιμασία της κάλπης. Και έτσι , κατά τον γνωστό τρόπο τους , μπορούσαν να ισχυρίζονται ότι διαθέτουν τη λαϊκή αποδοχή. Η τεχνητή πλειοψηφία στη Βουλή τους έδωσε παράταση ζωής.
Όμως ο χρόνος εξαντλείται. Και η αναμέτρηση του Μαΐου έρχεται ως καθοριστικό όριο και ως οριστική καμπή. Λογικά διαπιστώνεται λοιπόν η αγωνία τους. Θα κριθούν. Και γνωρίζουν ότι θα αποδοκιμαστούν.
Το εύρος της αποδοκιμασίας θα ορίσει την επόμενη φάση. Ως προς αυτό ένα ερωτηματικό θα συνοδεύει το ζήτημα. Μόνο το βράδυ της 26ης θα ξέρουμε.
Τι θα ορίσει το εύρος της ήττας του ΣΥΡΙΖΑ; Η ένταση της απόρριψης; Η ορμή της καταδίκης; Η αποδοχή και ο συμβιβασμός με μια πολιτική, που μπορεί πια να θεωρείται αναγκαία; Η αφομοίωση του κυβερνητικού ψεύδους; Η ήττα του κοινωνικού σώματος από τους μηχανισμούς ταπείνωσης; Αυτά θα κρίνουν αν ο ΣΥΡΙΖΑ σταθεί σε ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα ή θα καταποντιστεί στην κάλπη.
Το εύρος της διαφοράς θα διαμορφώσει και την δυναμική προς τις βουλευτικές εκλογές. Και τελικά θα καθορίσει τους συσχετισμούς στην επόμενη Βουλή. Δεν θα μπορούσε η 26 Μάϊου να είναι πιο κρίσιμη. Είναι οι εθνικές εκλογές πριν αυτές γίνουν.
Δίπλα τα άλλα κόμματα της Βουλής θα βρεθούν στην πίεση της πρώτης ευκαιρίας καταδίκης του ΣΥΡΙΖΑ και θα υποστούν τις συνέπειες αυτής της πίεσης. Οι μικρότεροι σχηματισμοί που σχεδιάζουν να εκμεταλλευθούν την χαλαρή φύση των ευρωεκλογών , μάλλον θα αφομοιωθούν στην μεγάλη κίνηση.
Πάντως τα πράγματα έχουν ήδη συντελεστεί. Τίποτε το δραματικά διαφορετικό και νέο δεν θα προκύψει από τώρα ως το τέλος Μάϊου.